- Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (artykuł 299 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
- Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (artykuł 51 § 2 i 3 Kodeksu postępowania karnego).
- Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje (artykuł 51 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
- W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator działając z urzędu (artykuł 52 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
- Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (artykuł 51 § 1 Kodeksu postępowania karnego). Pokrzywdzony może też w toku postępowania karnego ustanowić swojego pełnomocnika (artykuł 87 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony może złożyć wniosek o wyłączenie sędziego, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie (artykuł 42 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
- Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że warunki materialne nie pozwalają mu na poniesienie kosztów związanych z pełnomocnictwem bez uszczerbku dla siebie i rodziny, może złożyć do prokuratora (w postępowaniu przygotowawczym) lub do sądu (w postępowaniu sądowym) wniosek o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu (artykuł 87 § 1 i 88 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
- Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (artykuł 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego). Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo do prokuratora powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (artykuł 306 § 3 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 325a Kodeksu postępowania karnego).
- W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku. Przepis ten nie dotyczy najbliższych osoby składającej wniosek (artykuł 12 § 2 Kodeksu postępowania karnego). Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu – do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej; nie dotyczy to przestępstwa określonego w artykule 197 Kodeksu karnego (artykuł 12 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
- Jeżeli pokrzywdzony nie ukończył 15 lat, czynności z jego udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi na przeszkodzie (artykuł 171 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
- W sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego (przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości) pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchiwać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (artykuł 185a § 1 Kodeksu postępowania karnego).
- Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec pokrzywdzonego występującego w charakterze świadka lub wobec jego najbliższej osoby, w związku z postępowaniem może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratora. W takim wypadku pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której pokrzywdzony jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres (artykuł 191 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
- Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka może nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość (artykuł 177 § la Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzonego, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu (artykuł 177 § 2 Kodeksu postępowania karnego).
- W razie okazania innej osoby- pokrzywdzonemu, może on domagać się, aby czynność tę przeprowadzono w sposób wyłączający możliwość jego rozpoznania przez osobę rozpoznawaną (artykuł 173 § 2 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia (artykuł 315 § 1 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 325a Kodeksu postępowania karnego).
- Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony i jego przedstawiciel ustawowy, mogą być dopuszczeni do tej czynności, chyba że w razie zwłoki, zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu. Prokurator może także dopuścić pokrzywdzonego do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia (artykuł 316 § 1, artykuł 317 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 325a Kodeksu postępowania karnego).
- Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma obowiązek doręczenia pokrzywdzonemu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej oraz zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z opinią (artykuł 318 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony w toku śledztwa lub dochodzenia może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (artykuł 316 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony uczestniczący w czynnościach podpisując protokół może zgłosić zarzuty co do jego treści (artykuł 150 §2 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony może żądać odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem oraz na jego wniosek odpłatnie wydaje mu się kserokopię dokumentów z akt sprawy, a za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze może on otrzymać odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie (artykuł 156 § 2 i 5 Kodeksu postępowania karnego i artykuł 157 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwiękowego lub obrazu utrwalonego w ten sposób czynności procesowej (artykuł 147 § 4 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony, za zgodą prowadzącego postępowanie, może w toku tego postępowania przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt (artykuł 156 § 1 i 5 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 159 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia oraz na postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia. W związku z tym przysługuje mu prawo przejrzenia akt (artykuł 306 § 1 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 325a Kodeksu postępowania karnego). Pokrzywdzonemu przysługuje również złożenie zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, naruszające jego prawa (artykuł 302 § 2 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony może złożyć wniosek lub wyrazić zgodę na złożony wniosek podejrzanego o skierowanie sprawy przez prokuratora do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między nim a podejrzanym (artykuł 23a Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Termin do wniesienia aktu oskarżenia wynosi miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata (artykuł 55 § 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony po wniesieniu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego, może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego złożyć oświadczenie, że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego (artykuł 53 i 54 Kodeksu postępowania karnego) lub powoda cywilnego (artykuł 62 Kodeksu postępowania karnego). Jeżeli pokrzywdzony wystąpił z powództwem cywilnym w toku postępowania przygotowawczego, może żądać również jego zabezpieczenia. Na postanowienie co do zabezpieczenia roszczenia przysługuje zażalenie do sądu (artykuł 69 § 2 i 3 Kodeksu postępowania karnego).
- Pokrzywdzony, jako oskarżyciel posiłkowy, ma prawo składać wnioski dowodowe, być obecnym na całej rozprawie, zadawać pytania przesłuchiwanym osobom oraz złożyć apelację od wyroku. Jeżeli wyrok został wydany przez sąd okręgowy – apelacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata (artykuł 446 Kodeksu postępowania karnego).
- W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego, w którym zgłoszone było powództwo cywilne, pokrzywdzony, w terminie 30 dni od daty doręczenia postanowienia, może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych (artykuł 69 § 4 Kodeksu postępowania karnego).
- W razie skazania sprawcy za czyn określony w artykuł 46 k.k., pokrzywdzony (lub inna uprawniona osoba) ma prawo zwrócić się do sądu, aż do zakończenia przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej (artykuł 49a Kodeksu postępowania karnego), z wnioskiem o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub części.
- W razie uchylenia lub zmiany tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego na inny środek zapobiegawczy, prokurator powiadamia o tym niezwłocznie pokrzywdzonego (chyba, że pokrzywdzony oświadczy, że z takiego uprawnienia rezygnuje, o czym winien być wcześniej pouczony (artykuł 253 § 3 Kodeksu postępowania karnego).