W odróżnieniu od śledztwa dochodzenie charakteryzuje się brakiem konieczności wykonywania niektórych czynności procesowych. Oczywiście uproszczenie procedury nie jest obligatoryjne a pozostawiono je uznaniu organu prowadzącego dochodzenie. Nie ma różnic w zakresie odmowy wszczęcia, umorzenia lub zawieszenia pomiędzy dochodzeniem a śledztwem – postanowienia we wskazanym zakresie wydaje Policja a zatwierdza prokurator, przy czym nie wymagają one sporządzenia uzasadnienia i mogą być zamieszczone w jednym protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka oraz przyjęcia wniosku o ściganie (art. 305 § 3 kpk i art. 325 e § 1 i 2 kpk). Prokurator również decyduje, co do dowodów rzeczowych po zakończeniu postępowania (art. 325 e § 2 kpk). Postanowienie o wszczęciu dochodzenia nie jest zatwierdzane przez prokuratora ani nie jest wymagane powiadomienie go o tej czynności i nie wymaga sporządzenia uzasadnienia (art. 325 e § 2 i 3 kpk).

W dochodzeniu nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba, że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany (art. 325 g § 1 kpk). Należy pamiętać, że gdy podejrzany nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim należy mu obligatoryjnie m. in. doręczyć postanowienie o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie zarzutów wraz z tłumaczeniem jak również, co najmniej ogłosić za jego zgodą przetłumaczone orzeczenie kończące postępowanie tzn. w omawianym przypadku postanowienie o zamknięciu dochodzenia (art. 72 kpk). Jest to norma gwarancyjna i pomimo, iż dochodzenie nie wymaga wykonywania tych czynności należy je przeprowadzić.

Istnieje obowiązek powiadomienia osoby podejrzanej o treści zarzutu wpisanego do protokółu przesłuchania (art. 325g § 2 kpk) i przesłuchanie jej. Od tej chwili osoba ta uważana jest za podejrzanego. Podejrzany może żądać ustnego uzasadnienia podstaw zarzutu jak i sporządzenia pisemnego uzasadnienia. O tym prawie należy go pouczyć. Uprawnienie to przysługuje mu do czasu zawiadomienia o terminie zaznajomienia z materiałami a gdy tej czynności nie żąda do czasu zamknięcia dochodzenia (art. 313 § 3 kpk). Zgłoszenie żądania uzasadnienia nakłada na organ procesowy obowiązek sporządzenia zarówno postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jego uzasadnienia oraz zapoznania z jego treścią podejrzanego -art. 325a i art. 313 § 3 kpk.

Jeżeli w toku dochodzenia zajdzie potrzeba zarzucenia dodatkowego czynu lub zmiana dotychczasowego zarzutu, to realizacja tego następuje poprzez przesłuchanie podejrzanego, co do treści uzupełnionego lub zmienionego zarzutu (art. 314 kpk). W przypadku, gdy nowy czyn lub czyn w zmienionej postaci nie może być ścigany w formie dochodzenia wszczyna się śledztwo i wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutu. Czynności związane z przedstawieniem zarzutów określone w art. 313 – 314 kpk są wymagane w stosunku do podejrzanego, który jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany – może mieć to miejsce w sprawach o przestępstwa określone w art. 325 c pkt 1 kpk.

Zaznajomienie podejrzanego z materiałami odbywa się na takich samych zasadach jak w śledztwie (art. 325a kpk). Nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba, że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany (art. 325 g § 1 kpk).

Dochodzenie może być zakończone poprzez wydanie postanowienia o umorzeniu lub poprzez sporządzenie aktu oskarżenia przez Policję albo organ wskazany w art. 325 d kpk (art. 331 § 1, 332 § 3 kpk), przy czym sporządzony przez Policję akt oskarżenia jest zatwierdzany przez prokuratora i nie wymaga uzasadnienia. Policja nie jest organem uprawnionym do wnoszenia i popierania aktu oskarżenia przed sądem (art. 331 § 1 kpk).

Ponadto organy prowadzące dochodzenie, w obecnej nowelizacji uzyskały uprawnienie prokuratora wynikające z art. 23a kpk – mogą z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i podejrzanego skierować sprawę na drogę mediacji (art. 325 i § 2 kpk).

Podjęcie lub wznowienie umorzonego dochodzenia oraz podjecie zawieszonego dochodzenia następuje odpowiednio jak w śledztwie, przy czym nie dotyczy to podjęcia dochodzenia umorzonego na zasadzie art. 325 f kpk.

Należy zaznaczyć, iż dochodzenie jako forma prowadzenia postępowania przygotowawczego może przybrać postać dochodzenia zapiskowego, opisaną w art. 325 h. Przepis ten mówi, że dochodzenie można ograniczyć do ustalenia czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania. Należy jednak dokonać czynności przewidzianych w art. 321 kpk tj. zaznajomić podejrzanego z materiałami na jego lub jego obrońcy wniosek oraz w art. 329 g § 2 kpk – przesłuchać podejrzanego i pokrzywdzonego oraz przeprowadzić i utrwalić w protokołach czynności, których nie będzie można powtórzyć. Utrwalenie innych czynności dowodowych następuje w formie protokółu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności – przepis art. 148 § 2 kpk zdanie pierwsze nie stosuje się tzn. nie ma obowiązku zamieszczania zeznań do protokołu z możliwą dokładnością. Artykuł 319 kpk dotyczący postępowania zapiskowego w obecnym brzmieniu od dnia 01 lipca 2003r. został uchylony.

Dochodzenie, które nie stwarza dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych prowadzone przez okres, co najmniej 5 dni od dnia wszczęcia bądź podjęcia czynności w trybie art. 308 § 1 kpk może być umorzone i wpisane do rejestru przestępstw. (art. 325 f § 1 kpk) – tzw. dochodzenie rejestrowe.

Jest to nowa instytucja wprowadzona omawianą nowelizacją zwana dalej postępowaniem rejestrowym. Nie jest ona samodzielną formą postępowania przygotowawczego a szczególna postacią dochodzenia. Postać rejestrowa dochodzenia (zarówno wszczętego jak i w niezbędnym zakresie) polega na tym, że może ona nie być kontynuowana i jest szybko zakończona w przypadku nie wykrycia sprawcy czynu (jest to jedyna przesłanka umorzenia dochodzenia umożliwiająca wpisanie postępowania do rejestru przestępstw). Postępowanie takie można z formalnego punktu widzenia prowadzić w każdej sprawie, w której prowadzi się dochodzenie. Podstawą prawną jest art. 325 f kpk – „jeżeli dane uzyskane w toku prowadzonego przez okres, co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw ”.

Przepis nie wskazuje maksymalnego okresu w jakim może być umorzone dochodzenie i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw. Gdy nie zostało wszczęte dochodzenie a czynności ograniczyły się do postępowania w niezbędnym zakresie zastosowanie ma ogólna reguła, iż nie może ono trwać dłużej niż 5 dni od chwili podjęcia pierwszej czynności. W przypadku, gdy nastąpiło formalne wszczęcie dochodzenia musi być ono prowadzone przez okres, co najmniej 5 dni tzn. umorzenie postępowania może nastąpić dopiero w szóstym i dalszych dniach czynności. Postępowanie w niezbędnym zakresie oraz dochodzenie prowadzone na zasadzie art. 325 f § 1 kpk kończy się postanowieniem umorzeniu z powodu niewykrycia sprawcy. Postanowienie takie musi zawierać musi zawierać dwa elementy:

1. o umorzeniu,
2. o wpisaniu do rejestru przestępstw.

Jeżeli istnieje perspektywa, że określona czynność może doprowadzić do wykrycia sprawcy nie jest dopuszczalne umorzenie dochodzenia. Postanowienie o umorzeniu postępowania w tym trybie wydaje Policja i może być ono zamieszczone w protokole określonym w art. 304a kpk (art. 325 e § 1 kpk) i nie wymaga uzasadnienia. Zatwierdza je prokurator (art. 325 e § 1 kpk). Dopiero po zatwierdzeniu postanowienia o umorzeniu można wpisać postępowanie do rejestru przestępstw. Z formalnego punktu z dochodzeniem rejestrowym mamy do czynienie dopiero wówczas, gdy zapadnie decyzja o jego umorzeniu. W związku z tym nie należy, już od momentu zawiadomienia o przestępstwie wykonywać czynności ukierunkowanych wyłącznie na umorzenie rejestrowe. Kodeks postępowania nie określa sposobu prowadzenia rejestru przestępstw, jak również nie ma delegacji dla ministra. Kwestia ta powinna być uregulowana – zarządzeniem Komendanta Głównego Policji. Na postanowienie o umorzeniu przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych – art.325 f § 4kpk.

Po umorzeniu dochodzenia Policja zobowiązana jest do prowadzenia, na podstawie odrębnych przepisów czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów.- art. 325 f § 2 kpk. Zgodnie z art. 325 f § 3 kpk – jeżeli zostaną ujawnione dane pozwalające na wykrycie sprawcy – Policja wydaje postanowienie o podjęcie na nowo dochodzenia. Nie ma tu zastosowanie art. 327 § 1 kpk – a więc nie wchodzą tu zasady ogólne podjęcia. Postanowienie to nie wymaga zatwierdzenia przez prokuratora i nie musi być on o nim informowany (art. 325 f § 3 kpk). Pogląd odrębny, iż postanowienie to wymaga jednak zatwierdzenia przez prokuratora reprezentuje Ryszard Stefański Z-ca Prokuratora Generalnego w oparciu o własną interpretację przepisów art. 325 f § 3 kpk w zw. z art.305 § 3 kpk zdanie drugie. Postanowienie o podjęciu umorzonego dochodzenia wymaga sporządzenia uzasadnienia. O podjęciu należy poinformować osoby wskazane w art. 305 § 4 kpk. Podobnie kontrowersyjnym problemem jest możliwość dokonywania czynności procesowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia o podjęciu dochodzenia. W tym przypadku należy zgodzić się ze zdaniem R. Stefańskiego, iż art. 327 § 3 kpk nie został wyłączony i czynności takie może wykonać prokurator lub Policja na zlecenie prokuratora.