Author Archives: prawnik

Konstytucyjne prawa obywateli a uprawnienia polskich służb specjalnych

Analiza konstytucyjnych praw obywateli w odniesieniu do uprawnień polskich służb specjalnych po wejściu Polski do Unii Europejskiej jest zagadnieniem o istotnym znaczeniu. W miarę jak polski system prawny stał się bardziej zintegrowany z unijnym, postawione zostało wiele pytań dotyczących równowagi między ochroną praw obywatelskich a zapewnieniem bezpieczeństwa narodowego.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, która jest najwyższym aktem prawnym w Polsce, gwarantuje szereg praw obywatelskich. Wśród nich znajdują się prawa do prywatności, wolności słowa, wolności zgromadzeń, prawo do sądu i wiele innych. Te prawa są podstawowym elementem demokratycznego społeczeństwa i są chronione przez polskie prawo.

Po drugiej stronie równania znajdują się polskie służby specjalne, które obejmują takie instytucje jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) czy Służba Wywiadu Wojskowego (SWW). Uprawnienia tych służb związane są z ochroną bezpieczeństwa narodowego, a ich działania są ograniczane przez różne akty prawne, w tym Konstytucję i Ustawę o Służbie Bezpieczeństwa.

Jednak po wejściu Polski do Unii Europejskiej, kwestie te stały się jeszcze bardziej skomplikowane. Wiele praw obywatelskich jest teraz chronionych nie tylko przez polskie prawo, ale także przez prawo unijne. To oznacza, że polskie służby specjalne muszą działać w ramach tych dwóch systemów prawnych. Równocześnie, potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa narodowego i walki z terroryzmem nadal wymaga szerokich uprawnień dla tych służb.

Konflikt między tymi dwoma wymaganiami – ochroną praw obywatelskich i zapewnieniem bezpieczeństwa narodowego – jest ciągłym wyzwaniem. Na przykład, kwestia nadzoru służb specjalnych nad komunikacją elektroniczną obywateli była przedmiotem licznych kontrowersji i sporów sądowych, zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym.

Tak więc, od czasu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, konstytucyjne prawa obywateli i uprawnienia polskich służb specjalnych są nieustannie zrównoważone i negocjowane. Właściwe uregulowanie tych kwestii jest kluczowe dla utrzymania demokratycznego społeczeństwa, które szanuje prawa obywateli, jednocześnie zapewniając bezpieczeństwo narodowe.

Podstawowe zasady udzielania zamówień publicznych

Zamówienia publiczne to zlecenia udzielane przez instytucje publiczne na realizację różnych projektów, od budowy dróg i mostów po zakup produktów i usług. W Polsce, udzielanie zamówień publicznych reguluje ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych.

Poniżej przedstawiamy podstawowe zasady udzielania zamówień publicznych:

    1. Zasada przejrzystości – Zamówienia publiczne muszą być ogłaszane publicznie, aby wszyscy zainteresowani mogli brać w nich udział. Ogłoszenie musi zawierać informacje o celu zamówienia, wymaganiach i kryteriach oceny ofert.
    2. Zasada równego traktowania – Wszyscy wykonawcy muszą mieć równe szanse w udziale w postępowaniu o zamówienie publiczne. Każdy z wykonawców musi mieć dostęp do informacji o zamówieniu publicznym w takim samym stopniu i w takim samym czasie.
    3. Zasada przejrzystości kryteriów oceny – Kryteria oceny ofert muszą być jasno określone i ogłoszone publicznie. Kryteria oceny ofert nie mogą być dyskryminujące i muszą odzwierciedlać potrzeby instytucji publicznej.
    4. Zasada równowagi ekonomicznej – Wybór wykonawcy nie może być dokonywany tylko na podstawie ceny oferty. Instytucje publiczne muszą wziąć pod uwagę wiele czynników, takich jak jakość, terminowość i innowacyjność oferty.
    5. Zasada konkurencji – Konkurencja między wykonawcami powinna być zachęcana i utrzymywana przez instytucje publiczne. Dzięki temu, wykonawcy są zmuszeni do oferowania lepszych produktów i usług w celu pozyskania zamówienia.
    6. Zasada jawności – Postępowania o zamówienia publiczne są jawne, a ich dokumentacja jest dostępna dla każdego zainteresowanego. Dzięki temu, każdy może sprawdzić zasady postępowania i wyniki wyboru wykonawcy.
    7. Zasada uczciwej konkurencji – Instytucje publiczne nie mogą faworyzować określonych wykonawców, ani wykluczać innych bez uzasadnionej przyczyny. Wykonawcy muszą mieć równe szanse w udziale w postępowaniach o zamówienia publiczne.
    8. Zasada uczciwości – Wszyscy uczestnicy postępowań o zamówienia publiczne powinni postępować uczciwie i zgodnie z prawem. Każdy z uczestników powinien przestrzegać zasad uczciwej konkurencji i korzystać tylko z legalnych metod zdobywania informacji na temat zamówienia publicznego.
  1. Zasada transparentności – Instytucje publiczne muszą zachować przejrzystość w procesie wyboru wykonawcy i udzielania zamówienia publicznego. Wszelkie zmiany i decyzje dotyczące postępowania muszą być udokumentowane i udostępnione uczestnikom postępowania.
  2. Zasada profesjonalizmu – Osoby odpowiedzialne za udzielanie zamówień publicznych powinny działać zgodnie z zasadami etyki i moralności, a ich decyzje powinny być oparte na rzetelnej analizie i wiedzy.

Udzielanie zamówień publicznych to skomplikowany proces, który wymaga przestrzegania wielu zasad i procedur. Aby zwiększyć przejrzystość i skuteczność procesu, wiele instytucji publicznych korzysta z systemów informatycznych, które umożliwiają ogłaszanie zamówień publicznych, składanie ofert i wybieranie wykonawców.

Każdy wykonawca, który chce wziąć udział w postępowaniu o zamówienie publiczne, musi spełniać określone wymagania. Wymagania te mogą dotyczyć m.in. doświadczenia, zdolności finansowych, umiejętności technicznych, kwalifikacji zawodowych i referencji.

Ostateczna decyzja o wyborze wykonawcy zależy od instytucji publicznej, która udziela zamówienia. Wybór wykonawcy musi być dokonany zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa zamówień publicznych oraz kryteriami oceny ofert. Po wyborze wykonawcy, instytucja publiczna podpisuje umowę z wykonawcą i rozpoczyna realizację zamówienia publicznego.

Podsumowując, udzielanie zamówień publicznych to skomplikowany proces, który wymaga przestrzegania wielu zasad i procedur. Kluczowe zasady obejmują równość traktowania wykonawców, przejrzystość procesu, uczciwą konkurencję i profesjonalizm. Dzięki przestrzeganiu tych zasad, instytucje publiczne mogą dokonywać wyboru wykonawców, którzy będą w stanie zrealizować projekty zgodnie z ich oczekiwaniami i potrzebami.

Odpowiedzialność karna za przestępstwo znęcania się

Przestępstwo znęcania się jest jednym z najpoważniejszych czynów, których dopuszczają się osoby sprawujące władzę lub opiekę nad innymi. Zgodnie z polskim prawem karnym, znęcanie się to forma przemoc w rodzinie, polegająca na wielokrotnym i długotrwałym naruszaniu dóbr osobistych ofiary.

Osoby dopuszczające się znęcania mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej. W Polsce, przestępstwo znęcania się reguluje art. 207a Kodeksu Karnego. Zgodnie z tym artykułem, kto znęca się nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Kara ta może zostać zaostrzona, jeśli w wyniku znęcania się ofiara doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, trwale utraciła zdolność do pracy, straciła wzrok, słuch, mowę, organ wewnętrzny lub znacznie trwale zniweczyła swoje zdolności psychofizyczne. W takim przypadku, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.

W przypadku oskarżenia o znęcanie się, ważne jest, aby zebrano wystarczające dowody. Do dowodów, które mogą pomóc w udowodnieniu przestępstwa, należą m.in. zeznania świadków, nagrania audio lub wideo, zeznania ofiar oraz dokumentacja medyczna.

Odpowiedzialność karna za znęcanie się może być również łączona z odpowiedzialnością cywilną. Ofiary znęcania się mogą składać pozwania cywilne przeciwko sprawcom, żądając odszkodowań za poniesione straty materialne i niematerialne, np. za koszty leczenia, ból fizyczny i psychiczny, zniszczone mienie lub utracone korzyści materialne.

W Polsce, przestępstwa znęcania się nie można zgłaszać anonimowo, ale istnieją liczne organizacje, które oferują pomoc ofiarom znęcania się. Ofiary znęcania się mogą skorzystać z pomocy psychologów, prawników oraz specjalistów od przemocy domowej, którzy oferują pomoc psychologiczną i prawna.

Podsumowując, przestępstwo znęcania się jest przestępstwem, za które grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Odpowiedzialność karna za znęcanie się może być łączona z odpowiedzialnością cywilną, a ofiary znęcania się mają prawo do odszkodowań za poniesone straty. Ważne jest, aby zebrano wystarczające dowody, które pozwolą na skuteczną obronę przed sądem. Warto pamiętać, że ofiary znęcania się nie są same, a organizacje oferujące pomoc psychologiczną i prawna mogą pomóc ofiarom znaleźć siłę i wsparcie w trudnej sytuacji.

Przestępstwo znęcania się jest szczególnie ciężkim i dotkliwym przestępstwem, które powoduje poważne szkody zarówno ofiarom, jak i ich rodzinom. Dlatego tak ważne jest, aby osoby dopuszczające się znęcania się były pociągnięte do odpowiedzialności karnej za swoje czyny. Jednocześnie, trzeba również rozwijać świadomość społeczną na temat tego problemu, aby ofiary mogły szybciej i skuteczniej szukać pomocy, a społeczeństwo mogło zdecydowanie potępić przemoc w rodzinie i znęcanie się.

Ważne jest również, aby ofiary znęcania się zawsze zgłaszały swoją sytuację odpowiednim organom. Policja, prokuratura oraz pomocnicze instytucje dla ofiar przemocy domowej są gotowe pomóc ofiarom w walce z przestępcami. Warto podkreślić, że ujawnienie przemoc doświadczanej w rodzinie może być trudne i wymagać od ofiary dużo odwagi, ale tylko w ten sposób można zakończyć okrutne traktowanie i otrzymać niezbędną pomoc.

W Polsce, coraz więcej uwagi poświęca się zwalczaniu przemocy domowej i znęcania się. Działania te mają na celu przeciwdziałanie przestępstwom związanym z przemocą w rodzinie oraz pomoc ofiarom w ich walce z przemocą i uzyskiwaniu pomocy. Dzięki takim działaniom, przestępstwa te są stopniowo ujawniane, a osoby dopuszczające się znęcania coraz częściej są pociągane do odpowiedzialności za swoje czyny.

Zabójstwo w afekcie w polskim prawie karnym

Zabójstwo w afekcie to jeden z rodzajów zabójstw, których popełnienie jest regulowane przez polskie prawo karne. Zabójstwo w afekcie odnosi się do sytuacji, w której sprawca zabójstwa działa pod wpływem silnych emocji, które pozbawiają go panowania nad sobą. W takiej sytuacji, pomimo że sprawca nie planował popełnienia zabójstwa, został on przez swoje emocje zdominowany, co doprowadziło do tragedii.

Polskie prawo karne traktuje zabójstwo w afekcie jako okoliczność łagodzącą, co oznacza, że sprawcy w takiej sytuacji grozi niższa kara niż w przypadku popełnienia zabójstwa w stanie pełnej przytomności i świadomości swojego czynu. Przy tym, nie oznacza to, że sprawca będzie całkowicie bezkarny. Zabójstwo w afekcie to nadal poważne przestępstwo, za które grozi kara pozbawienia wolności od 3 do 15 lat.

Aby móc uznać, że sprawca działał w afekcie, musi spełnić kilka warunków. Przede wszystkim, musi istnieć silna i niespodziewana przyczyna, która wywołała u sprawcy emocjonalną eksplozję, np. długoletnie maltretowanie, gwałt lub zdrada. Należy również udowodnić, że sprawca działał pod wpływem silnych emocji, które uniemożliwiły mu panowanie nad sobą, co oznacza, że nie był w stanie przewidzieć konsekwencji swojego czynu.

Warto również podkreślić, że zabójstwo w afekcie jest odrębne od zabójstwa w obronie koniecznej. W przypadku zabójstwa w obronie koniecznej, sprawca działa w obronie własnej lub innej osoby przed bezpośrednim i bezpośrednim atakiem na życie, a w takiej sytuacji użycie siły jest uznane za niezbędne i uzasadnione.

W Polsce, aby uznać zabójstwo za zabójstwo w afekcie, muszą być spełnione określone warunki. Sprawca musi popełnić czyn w momencie, gdy jego emocje są jeszcze wyraźnie wyczuwalne i nie zanikły, musi również działać spontanicznie i bez zastanowienia, pod wpływem nagłej emocjonalnej eksplozji. Ponadto, czyn musi być popełniony w związku z okolicznościami wywołującymi emocjonalną reakcję, a zabicie osoby musi wynikać bezpośrednio z tych emocji.

Warto podkreślić, że zabójstwo w afekcie jest zjawiskiem stosunkowo rzadkim w polskim systemie prawnym. Według statystyk, w Polsce zaledwie kilka procent zabójstw jest popełnianych w afekcie. Niemniej jednak, polskie prawo karne przewiduje tę okoliczność łagodzącą, aby uwzględnić sytuacje, w których sprawcy popełniają przestępstwa pod wpływem silnych emocji.

Polskie przepisy prawa karnego określają też, że aby uniewinnić lub zastosować łagodniejszą karę dla sprawcy zabójstwa w afekcie, konieczne jest, aby obrona przedstawiała dowody na to, że sprawca działał pod wpływem silnych emocji i brakowało mu panowania nad sobą. W związku z tym, należy dokładnie udowodnić, że popełnienie przestępstwa było wynikiem chwilowego braku kontroli nad sobą i nie było planowane.

Zabójstwo w afekcie może być również brane pod uwagę w procesie zasadniczym lub apelacyjnym. W procesie apelacyjnym sąd może zmienić wyrok i nałożyć na sprawcę łagodniejszą karę, jeśli uznany zostanie fakt, że sprawca działał w afekcie. Jednakże, nie można polegać jedynie na zeznaniach samego sprawcy, ponieważ sąd musi dokładnie zbadać okoliczności, które doprowadziły do zabójstwa.

W przypadku oskarżenia o zabójstwo w afekcie, ważne jest, aby skorzystać z pomocy prawnika. Prawnicy specjalizujący się w prawie karnym mogą pomóc w zebraniu dowodów i reprezentowaniu oskarżonego przed sądem. Mają również wiedzę na temat tego, jak polskie prawo karne traktuje zabójstwo w afekcie i w jaki sposób można skorzystać z tej okoliczności łagodzącej.

Podsumowując, zabójstwo w afekcie to jedna z okoliczności łagodzących, które są brane pod uwagę przez polskie prawo karne. Sprawca, który popełnił zabójstwo w afekcie, nadal jest odpowiedzialny za swoje czyny, ale może liczyć na łagodniejszą karę. Warto pamiętać, że udowodnienie, że sprawca działał w afekcie, wymaga zazwyczaj zbierania odpowiednich dowodów i skorzystania z pomocy prawnika.

Odmowa wszczęcia postępowania przygotowawczego

Podstawą prawną odmowy wszczęcia postępowania przygotowawczego jest art. 305 § 1 k.p.k. w brzmieniu: niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia śledztwa.

Cytowany przepis odnosi zarówno do śledztwa jak i do dochodzenia zgodnie z dyspozycją art. 325a k.p.k.: przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej. W Rozdziale 36a „Dochodzenie” Kodeksu Postępowania Karnego brak odrębnego uregulowania omawianej czynności, odmiennego od zapisu art. 305 § 1 Kodeksu postępowania karnego.

Z powyższego zapisu można wyprowadzić wniosek, że jeżeli nie ma podstaw do wszczęcia postępowania przygotowawczego należy odmówić jego wszczęcia. Ewentualne wątpliwości w tym zakresie usuwa się drogą przeprowadzenia czynności sprawdzających – w trybie art. 307 § 1-5 Kodeksu postępowania karnego. Należy przy tym podkreślić, że nie ma możliwości wydania postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia w przypadku uprzedniego wykonania czynności w niezbędnym zakresie – w trybie art. 308 § 1-6 Kodeksu postępowania karnego, lub wykroczenia poza zakres możliwych do wykonania czynności procesowych wskazanych w art. 307 § 3 Kodeksu postępowania karnego. W opisanych przypadkach mamy do czynienia z faktycznym wszczęciem postępowania i forma jego zakończenia po upływie zakreślonego w art. 308 § 5 Kodeksu postępowania karnego 5-dniowego terminu jest odmienna.

Wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego w zasadzie wchodzi w grę w razie istnienia zawiadomienia o przestępstwie. Wynika to z treści art. 305 § 1 Kodeksu postępowania karnego. Jeśli więc brak oficjalnego zawiadomienia o przestępstwie bezprzedmiotowa staje się kwestia postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Z zatem w sytuacji, gdy źródłem informacji o przestępstwie jest informacja własna Policji, wiadomość anonimowa, czy też dane uzyskane za pomocą mediów, które po sprawdzeniu nie dają podstaw do wszczęcia śledztwa lub dochodzenia nie wydaje się postanowienia o odmowie wszczęcia, lecz kończy czynności notatką urzędową, w której należy uzasadnić odstąpienie od wszczęcia postępowania. Decyzję w tej kwestii podejmuje kierownik komórki wyjaśniającej sprawę, ewentualne kierownik jednostki.

W przypadku, gdy anonimowe zawiadomienie zostało przekazane Policji przez prokuratora należy po wyjaśnieniu sprawy zawiadomić go o wynikach sprawdzenia (95 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dn. 11.04.1992r RWUPJOP z późniejszymi zmianami).

Przy sporządzaniu postanowienia o odmowie wszczęcia  postępowania przygotowawczego niezbędne jest powołanie właściwego przepisu z art. 17 Kodeksu postępowania karnego, który określa przeszkody procesowe uniemożliwiające wszczęcie postępowania przygotowawczego, czyli tzw. przesłanki ujemne.

Postępowanie sprawdzające

Nakaz wszczęcia postępowania zostanie wydany tylko wtedy, gdy prokuratura ma podstawy, by sądzić, że przestępstwo zostało popełnione.

W związku z tym poziom informacji o przestępstwie zawarty w zgłoszeniu może być niewystarczający do wszczęcia śledztwa. Sztuka. 307 § 1 kpk pozwala na zwrócenie się z tym problemem (w razie potrzeby) do uzupełnienia danych zawartych w zawiadomieniu w wyznaczonym terminie lub zweryfikowania stanu faktycznego sprawy.

Dane zawarte w zawiadomieniu można również uzupełnić poprzez przesłuchanie osoby dokonującej zawiadomienia w charakterze świadka (§ 307 ust. 3 Kodeksu postępowania karnego).

Żądanie uzupełnienia protokołu może dotyczyć wskazania lub wyjaśnienia okoliczności popełnionego przestępstwa oraz dostarczenia odpowiednich dowodów, jeżeli wynikają one z treści protokołu.

Jeżeli uzupełnienie danych zawartych w zawiadomieniu okaże się niewystarczające, organ procesowy powinien zbadać stan faktyczny w tym zakresie.

Weryfikacja ta – zwana procedurą przesiewową – odbywa się często poprzez zbieranie dokumentów, wywiady, rozmowy z obywatelami, czasem wymagane są dodatkowe inspekcje, przeprowadzana jest inwentaryzacja, czasem czynności kontrolne przybierają formę czynności operacyjno-rozpoznawczych, w szczególności:

  • pisemny wniosek do właściwej instytucji o potwierdzenie faktów lub zdarzeń ze wskazaniem daty udzielenia odpowiedzi,
  • otrzymanie dodatkowych informacji od przedstawiciela uszkodzonego obiektu lub organu kontrolnego,
  • wezwać zgłaszającego do złożenia dodatkowych dokumentów lub oświadczeń niezbędnych do prawidłowej oceny zdarzenia, wskazując termin ich złożenia,
  • uzyskanie dokumentów medycznych od pokrzywdzonego lub z prokuratury,
  • wdrażanie działań wdrożeniowych i rozpoznawczych.

W ramach czynności sprawdzających nie wolno przesłuchiwać podejrzanego, świadków (poza przypadkiem wymienionym powyżej), oględzin, nie wykonywać czynności podlegających zgłoszeniu, z jeszcze jednym wyjątkiem, jakim jest akceptacja skarga karna.

Notatki urzędowe tworzone są z czynności kontrolnych i dołączane do akt. Możesz również dołączyć pisemne oświadczenia od osób fizycznych.

Procedura weryfikacji musi zostać zakończona nie później niż 30 dni po otrzymaniu powiadomienia (§ 307 ust. 1 Kodeksu postępowania karnego). To jest termin nauczania.

W takim przypadku należy wszcząć postępowanie przygotowawcze lub odrzucić jego wszczęcie, o czym poszkodowany i składający reklamację zostaną poinformowane.

Czynności podjęte przez organy ścigania w związku ze złożonym zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa nie mogą być kwestionowane przez sygnalistę, jeżeli nie zostaną zawiadomione w terminie 6 tygodni od wszczęcia lub odrzucenia postępowania (art. 306 par. kpk) .

Podstawowe prawa pokrzywdzonego

  1. Pokrzywdzony w postępowaniu przygotowawczym jest stroną uprawnioną do działania we własnym imieniu i zgodnie z własnym interesem (artykuł 299 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
  2. Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (artykuł 51 § 2 i 3 Kodeksu postępowania karnego).
  3. Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje (artykuł 51 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
  4. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać najbliższe osoby, a w wypadku ich braku lub nieujawnienia – prokurator działając z urzędu (artykuł 52 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
  5. Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu (artykuł 51 § 1 Kodeksu postępowania karnego). Pokrzywdzony może też w toku postępowania karnego ustanowić swojego pełnomocnika (artykuł 87 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
  6. Pokrzywdzony może złożyć wniosek o wyłączenie sędziego, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie (artykuł 42 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
  7. Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że warunki materialne nie pozwalają mu na poniesienie kosztów związanych z pełnomocnictwem bez uszczerbku dla siebie i rodziny, może złożyć do prokuratora (w postępowaniu przygotowawczym) lub do sądu (w postępowaniu sądowym) wniosek           o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu (artykuł 87 § 1 i 88 § 1 Kodeksu postępowania karnego).
  8. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (artykuł 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego). Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie       o przestępstwie nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo do prokuratora powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie (artykuł 306 § 3 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 325a Kodeksu postępowania karnego).
  9. W razie złożenia przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie niektórych sprawców, obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku. Przepis ten nie dotyczy najbliższych osoby składającej wniosek (artykuł 12 § 2 Kodeksu postępowania karnego). Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu – do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej; nie dotyczy to przestępstwa określonego w artykule 197 Kodeksu karnego (artykuł 12 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
  10. Jeżeli pokrzywdzony nie ukończył 15 lat, czynności z jego udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi na przeszkodzie (artykuł 171 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
  11. W sprawach o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego (przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości) pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, powinno się przesłuchiwać w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub zażąda tego podejrzany, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego (artykuł 185a § 1 Kodeksu postępowania karnego).
  12. Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec pokrzywdzonego występującego w charakterze świadka lub wobec jego najbliższej osoby, w związku z postępowaniem może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratora. W takim wypadku pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której pokrzywdzony jest zatrudniony lub na inny wskazany przez niego adres (artykuł 191 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
  13. Przesłuchanie pokrzywdzonego w charakterze świadka może nastąpić przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość (artykuł 177 § la Kodeksu postępowania karnego).
  14. Pokrzywdzonego, który nie może się stawić na wezwanie z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, można przesłuchać w miejscu jego pobytu (artykuł 177 § 2 Kodeksu postępowania karnego).
  15. W razie okazania innej osoby- pokrzywdzonemu, może on domagać się, aby czynność tę przeprowadzono w sposób wyłączający możliwość jego rozpoznania przez osobę rozpoznawaną (artykuł 173 § 2 Kodeksu postępowania karnego).
  16. Pokrzywdzony może składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia (artykuł 315 § 1 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 325a Kodeksu postępowania karnego).
  17. Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie, pokrzywdzony i jego przedstawiciel ustawowy, mogą być dopuszczeni do tej czynności, chyba że w razie zwłoki, zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu. Prokurator może także dopuścić pokrzywdzonego do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia (artykuł 316 § 1, artykuł 317 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 325a Kodeksu postępowania karnego).
  18. Organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ma obowiązek doręczenia pokrzywdzonemu odpisu postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej oraz zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłego i zapoznaniu się z opinią (artykuł 318 Kodeksu postępowania karnego).
  19. Pokrzywdzony w toku śledztwa lub dochodzenia może zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania świadka, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można go przesłuchać na rozprawie (artykuł 316 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
  20. Pokrzywdzony uczestniczący w czynnościach podpisując protokół może zgłosić zarzuty co do jego treści (artykuł 150 §2 Kodeksu postępowania karnego).
  21. Pokrzywdzony może żądać odpisu protokołu czynności, w której uczestniczył lub miał prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego od niego lub sporządzonego z jego udziałem oraz na jego wniosek odpłatnie wydaje mu się kserokopię dokumentów z akt sprawy, a za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze może on otrzymać odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie (artykuł 156 § 2 i 5 Kodeksu postępowania karnego i artykuł 157 § 3 Kodeksu postępowania karnego).
  22. Pokrzywdzony ma prawo otrzymać na swój koszt po jednej kopii zapisu dźwiękowego lub obrazu utrwalonego w ten sposób czynności procesowej (artykuł 147 § 4 Kodeksu postępowania karnego).
  23. Pokrzywdzony, za zgodą prowadzącego postępowanie, może w toku tego postępowania przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy, a także złożyć zażalenie na odmowę udostępnienia akt (artykuł 156 § 1 i 5 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 159 Kodeksu postępowania karnego).
  24. Pokrzywdzonemu przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia oraz na postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia. W związku z tym przysługuje mu prawo przejrzenia akt (artykuł 306 § 1 Kodeksu postępowania karnego, artykuł 325a Kodeksu postępowania karnego). Pokrzywdzonemu przysługuje również złożenie zażalenia na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia, naruszające jego prawa (artykuł 302 § 2 Kodeksu postępowania karnego).
  25. Pokrzywdzony może złożyć wniosek lub wyrazić zgodę na złożony wniosek podejrzanego o skierowanie sprawy przez prokuratora do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między nim a podejrzanym (artykuł 23a Kodeksu postępowania karnego).
  26. Pokrzywdzony może wnieść do sądu akt oskarżenia o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego. Termin do wniesienia aktu oskarżenia wynosi miesiąc od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu. Akt oskarżenia powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata (artykuł 55 § 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego).
  27. Pokrzywdzony po wniesieniu aktu oskarżenia przez oskarżyciela publicznego, może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego złożyć oświadczenie, że chce działać w charakterze oskarżyciela posiłkowego (artykuł 53 i 54 Kodeksu postępowania karnego) lub powoda cywilnego (artykuł 62 Kodeksu postępowania karnego). Jeżeli pokrzywdzony wystąpił z powództwem cywilnym w toku postępowania przygotowawczego, może żądać również jego zabezpieczenia. Na postanowienie co do zabezpieczenia roszczenia przysługuje zażalenie do sądu (artykuł 69 § 2 i 3 Kodeksu postępowania karnego).
  28. Pokrzywdzony, jako oskarżyciel posiłkowy, ma prawo składać wnioski dowodowe, być obecnym na całej rozprawie, zadawać pytania przesłuchiwanym osobom oraz złożyć apelację od wyroku. Jeżeli wyrok został wydany przez sąd okręgowy – apelacja musi być sporządzona i podpisana przez adwokata (artykuł 446 Kodeksu postępowania karnego).
  29. W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego, w którym zgłoszone było powództwo cywilne, pokrzywdzony, w terminie 30 dni od daty doręczenia postanowienia, może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych (artykuł 69 § 4 Kodeksu postępowania karnego).
  30. W razie skazania sprawcy za czyn określony w artykuł 46 k.k., pokrzywdzony (lub inna uprawniona osoba) ma prawo zwrócić się do sądu, aż do zakończenia przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej (artykuł 49a Kodeksu postępowania karnego), z wnioskiem o orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody w całości lub części.
  31. W razie uchylenia lub zmiany tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego na inny środek zapobiegawczy, prokurator powiadamia o tym niezwłocznie pokrzywdzonego (chyba, że pokrzywdzony oświadczy, że z takiego uprawnienia rezygnuje, o czym winien być wcześniej pouczony (artykuł 253 § 3 Kodeksu postępowania karnego).

Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie

Obowiązek społeczny:

Artykuł 304 § 1 Kodeksu postępowania karnego stanowi, że każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzę­du ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.

Jest to obowiązek społeczny, bo za jego niewykonanie nie grozi żadna kara. Obowiązek ten powi­nien wynikać z poczucia odpowiedzialności, uczciwości, uczulenia na zło i ludzką krzywdę.

Obowiązek prawny obywatela:

Jeżeli jednak przestępstwo charakteryzuje się szczególnie wysoką szkodliwością społeczną, obowią­zek zawiadomienia o nich organów ścigania staje się obowiązkiem prawnym. Obowiązek taki wynika z art. 240 § 1 kk, który stanowi „Kto, mając wiarygodną wiadomość o ka­ralnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w:

art. 118 k.k. – ludobójstwo

art. 118a k.k. – ludobójstwo o charakterze terrorystycznym,

art.120 k.k. – stosowanie środków masowej zagłady

art. 121 k.k. – wytwarzanie, gromadzenie środków masowej zagłady,

art. 122 k.k. – ataki zbrojne na obiekty cywilne i neutralne,

art. 123 k.k. – zabójstwo wojenne

art. 124 k.k. – zbrodnie wojenne

art. 127 k.k. – zamach na niepodległość RP,

art. 128 k.k. – zdrada dyplomatyczna,

art. 130 k.k. – szpiegostwo,

art. 134 k.k. – zamach na życie Prezydenta RP,

art. 140 k.k. – zamach na jednostkę Sił Zbrojnych RP,

art. 148 k.k. – zabójstwo,

art. 163 k.k. – sprowadzenie katastrofy,

art. 166 k.k. – terrorystyczne przejęcia statku,

art. 189 k.k. – pozbawienie wolności

art. 189a k.k. – handel ludźmi,

art. 252 k.k. – wzięcie zakładnika,

nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności.

Wyjątki: w myśl art. 240 § 2 kk, nie popełnia przestępstwa określonego, w § 1, kto zaniechał zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do przypuszczenia, że wymieniony w § 1 organ wie o przygotowanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym; nie popełnia przestępstwa również ten, kto zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego określonego w § 1. Natomiast w myśl art. 240 § 3 kk, nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.

Osobą najbliższą (art.115 § 11 kk) jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Obowiązek prawny instytucji:

Art. 304 § 2 kpk nakłada na instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją dzia­łalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o tym prokuratora lub Policję, a nadto obowiązek wykonania niezbędnych czynności zabezpieczających ślady i dowody przestępstwa przed ich zatarciem, do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia.

Z ramienia instytucji do zawiadomienia o przestępstwie zobowiązani są przede wszystkim osoby zajmujące kierownicze stanowiska, np. dyrektorzy, ich zastępcy, główni księgowi, kierownicy dzia­łów. Konsekwencje niedopełnienia obowiązku – art. 231 kk.

Na podstawie art. 572 Kodeksu postępowania cywilnego m.in. policja i inne instytucje mają cywilnoprawny obowiązek zawiadomić sąd rodzinny  o zdarzeniach uzasadniających wszczęcie postępowania tego sądu z urzędu. Zaniechanie tego obowiązku może wyczerpywać znamiona art. 231 k.k.

Przebieg dochodzenia

W odróżnieniu od śledztwa dochodzenie charakteryzuje się brakiem konieczności wykonywania niektórych czynności procesowych. Oczywiście uproszczenie procedury nie jest obligatoryjne a pozostawiono je uznaniu organu prowadzącego dochodzenie. Nie ma różnic w zakresie odmowy wszczęcia, umorzenia lub zawieszenia pomiędzy dochodzeniem a śledztwem – postanowienia we wskazanym zakresie wydaje Policja a zatwierdza prokurator, przy czym nie wymagają one sporządzenia uzasadnienia i mogą być zamieszczone w jednym protokole przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania zawiadamiającego w charakterze świadka oraz przyjęcia wniosku o ściganie (art. 305 § 3 kpk i art. 325 e § 1 i 2 kpk). Prokurator również decyduje, co do dowodów rzeczowych po zakończeniu postępowania (art. 325 e § 2 kpk). Postanowienie o wszczęciu dochodzenia nie jest zatwierdzane przez prokuratora ani nie jest wymagane powiadomienie go o tej czynności i nie wymaga sporządzenia uzasadnienia (art. 325 e § 2 i 3 kpk).

W dochodzeniu nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba, że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany (art. 325 g § 1 kpk). Należy pamiętać, że gdy podejrzany nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim należy mu obligatoryjnie m. in. doręczyć postanowienie o przedstawieniu, uzupełnieniu lub zmianie zarzutów wraz z tłumaczeniem jak również, co najmniej ogłosić za jego zgodą przetłumaczone orzeczenie kończące postępowanie tzn. w omawianym przypadku postanowienie o zamknięciu dochodzenia (art. 72 kpk). Jest to norma gwarancyjna i pomimo, iż dochodzenie nie wymaga wykonywania tych czynności należy je przeprowadzić.

Istnieje obowiązek powiadomienia osoby podejrzanej o treści zarzutu wpisanego do protokółu przesłuchania (art. 325g § 2 kpk) i przesłuchanie jej. Od tej chwili osoba ta uważana jest za podejrzanego. Podejrzany może żądać ustnego uzasadnienia podstaw zarzutu jak i sporządzenia pisemnego uzasadnienia. O tym prawie należy go pouczyć. Uprawnienie to przysługuje mu do czasu zawiadomienia o terminie zaznajomienia z materiałami a gdy tej czynności nie żąda do czasu zamknięcia dochodzenia (art. 313 § 3 kpk). Zgłoszenie żądania uzasadnienia nakłada na organ procesowy obowiązek sporządzenia zarówno postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jego uzasadnienia oraz zapoznania z jego treścią podejrzanego -art. 325a i art. 313 § 3 kpk.

Jeżeli w toku dochodzenia zajdzie potrzeba zarzucenia dodatkowego czynu lub zmiana dotychczasowego zarzutu, to realizacja tego następuje poprzez przesłuchanie podejrzanego, co do treści uzupełnionego lub zmienionego zarzutu (art. 314 kpk). W przypadku, gdy nowy czyn lub czyn w zmienionej postaci nie może być ścigany w formie dochodzenia wszczyna się śledztwo i wydaje postanowienie o przedstawieniu zarzutu. Czynności związane z przedstawieniem zarzutów określone w art. 313 – 314 kpk są wymagane w stosunku do podejrzanego, który jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany – może mieć to miejsce w sprawach o przestępstwa określone w art. 325 c pkt 1 kpk.

Zaznajomienie podejrzanego z materiałami odbywa się na takich samych zasadach jak w śledztwie (art. 325a kpk). Nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba, że podejrzany jest zatrzymany lub tymczasowo aresztowany (art. 325 g § 1 kpk).

Dochodzenie może być zakończone poprzez wydanie postanowienia o umorzeniu lub poprzez sporządzenie aktu oskarżenia przez Policję albo organ wskazany w art. 325 d kpk (art. 331 § 1, 332 § 3 kpk), przy czym sporządzony przez Policję akt oskarżenia jest zatwierdzany przez prokuratora i nie wymaga uzasadnienia. Policja nie jest organem uprawnionym do wnoszenia i popierania aktu oskarżenia przed sądem (art. 331 § 1 kpk).

Ponadto organy prowadzące dochodzenie, w obecnej nowelizacji uzyskały uprawnienie prokuratora wynikające z art. 23a kpk – mogą z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i podejrzanego skierować sprawę na drogę mediacji (art. 325 i § 2 kpk).

Podjęcie lub wznowienie umorzonego dochodzenia oraz podjecie zawieszonego dochodzenia następuje odpowiednio jak w śledztwie, przy czym nie dotyczy to podjęcia dochodzenia umorzonego na zasadzie art. 325 f kpk.

Należy zaznaczyć, iż dochodzenie jako forma prowadzenia postępowania przygotowawczego może przybrać postać dochodzenia zapiskowego, opisaną w art. 325 h. Przepis ten mówi, że dochodzenie można ograniczyć do ustalenia czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania. Należy jednak dokonać czynności przewidzianych w art. 321 kpk tj. zaznajomić podejrzanego z materiałami na jego lub jego obrońcy wniosek oraz w art. 329 g § 2 kpk – przesłuchać podejrzanego i pokrzywdzonego oraz przeprowadzić i utrwalić w protokołach czynności, których nie będzie można powtórzyć. Utrwalenie innych czynności dowodowych następuje w formie protokółu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności – przepis art. 148 § 2 kpk zdanie pierwsze nie stosuje się tzn. nie ma obowiązku zamieszczania zeznań do protokołu z możliwą dokładnością. Artykuł 319 kpk dotyczący postępowania zapiskowego w obecnym brzmieniu od dnia 01 lipca 2003r. został uchylony.

Dochodzenie, które nie stwarza dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych prowadzone przez okres, co najmniej 5 dni od dnia wszczęcia bądź podjęcia czynności w trybie art. 308 § 1 kpk może być umorzone i wpisane do rejestru przestępstw. (art. 325 f § 1 kpk) – tzw. dochodzenie rejestrowe.

Jest to nowa instytucja wprowadzona omawianą nowelizacją zwana dalej postępowaniem rejestrowym. Nie jest ona samodzielną formą postępowania przygotowawczego a szczególna postacią dochodzenia. Postać rejestrowa dochodzenia (zarówno wszczętego jak i w niezbędnym zakresie) polega na tym, że może ona nie być kontynuowana i jest szybko zakończona w przypadku nie wykrycia sprawcy czynu (jest to jedyna przesłanka umorzenia dochodzenia umożliwiająca wpisanie postępowania do rejestru przestępstw). Postępowanie takie można z formalnego punktu widzenia prowadzić w każdej sprawie, w której prowadzi się dochodzenie. Podstawą prawną jest art. 325 f kpk – „jeżeli dane uzyskane w toku prowadzonego przez okres, co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw ”.

Przepis nie wskazuje maksymalnego okresu w jakim może być umorzone dochodzenie i wpisanie sprawy do rejestru przestępstw. Gdy nie zostało wszczęte dochodzenie a czynności ograniczyły się do postępowania w niezbędnym zakresie zastosowanie ma ogólna reguła, iż nie może ono trwać dłużej niż 5 dni od chwili podjęcia pierwszej czynności. W przypadku, gdy nastąpiło formalne wszczęcie dochodzenia musi być ono prowadzone przez okres, co najmniej 5 dni tzn. umorzenie postępowania może nastąpić dopiero w szóstym i dalszych dniach czynności. Postępowanie w niezbędnym zakresie oraz dochodzenie prowadzone na zasadzie art. 325 f § 1 kpk kończy się postanowieniem umorzeniu z powodu niewykrycia sprawcy. Postanowienie takie musi zawierać musi zawierać dwa elementy:

  1. o umorzeniu,
  2. o wpisaniu do rejestru przestępstw.

Jeżeli istnieje perspektywa, że określona czynność może doprowadzić do wykrycia sprawcy nie jest dopuszczalne umorzenie dochodzenia. Postanowienie o umorzeniu postępowania w tym trybie wydaje Policja i może być ono zamieszczone w protokole określonym w art. 304a kpk (art. 325 e § 1 kpk) i nie wymaga uzasadnienia. Zatwierdza je prokurator (art. 325 e § 1 kpk). Dopiero po zatwierdzeniu postanowienia o umorzeniu można wpisać postępowanie do rejestru przestępstw. Z formalnego punktu z dochodzeniem rejestrowym mamy do czynienie dopiero wówczas, gdy zapadnie decyzja o jego umorzeniu. W związku z tym nie należy, już od momentu zawiadomienia o przestępstwie wykonywać czynności ukierunkowanych wyłącznie na umorzenie rejestrowe. Kodeks postępowania nie określa sposobu prowadzenia rejestru przestępstw, jak również nie ma delegacji dla ministra. Kwestia ta powinna być uregulowana – zarządzeniem Komendanta Głównego Policji. Na postanowienie o umorzeniu przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych – art.325 f § 4kpk.

Po umorzeniu dochodzenia Policja zobowiązana jest do prowadzenia, na podstawie odrębnych przepisów czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów.- art. 325 f § 2 kpk. Zgodnie z art. 325 f § 3 kpk – jeżeli zostaną ujawnione dane pozwalające na wykrycie sprawcy – Policja wydaje postanowienie o podjęcie na nowo dochodzenia. Nie ma tu zastosowanie art. 327 § 1 kpk – a więc nie wchodzą tu zasady ogólne podjęcia. Postanowienie to nie wymaga zatwierdzenia przez prokuratora i nie musi być on o nim informowany (art. 325 f § 3 kpk). Pogląd odrębny, iż postanowienie to wymaga jednak zatwierdzenia przez prokuratora reprezentuje Ryszard Stefański Z-ca Prokuratora Generalnego w oparciu o własną interpretację przepisów art. 325 f § 3 kpk w zw. z art.305 § 3 kpk zdanie drugie. Postanowienie o podjęciu umorzonego dochodzenia wymaga sporządzenia uzasadnienia. O podjęciu należy poinformować osoby wskazane w art. 305 § 4 kpk. Podobnie kontrowersyjnym problemem jest możliwość dokonywania czynności procesowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia o podjęciu dochodzenia. W tym przypadku należy zgodzić się ze zdaniem R. Stefańskiego, iż art. 327 § 3 kpk nie został wyłączony i czynności takie może wykonać prokurator lub Policja na zlecenie prokuratora.

Egzekucja komornicza prywatnego zobowiązania z konta bankowego spółki jawnej

Klika dni temu komornik zajął konto w banku którego właścicielem jest spółka jawna prowadzona przeze mnie i moją wspólniczkę. Niestety mam dług prywatny którego nie byłem wstanie wcześniej spłacić, ale czy komornik w takiej sytuacji może zając rachunek bankowy spółki jawnej w której jestem tylko jednym z właścicieli?

Odpowiedź:

Pieniądze gromadzone na rachunku bankowym spółki jawnej nie podlegają zajęciu na drodze egzekucji komorniczej, gdyż na tym etapie nie są one własnością wspólników jako osób fizycznych tylko spółki.

Należy zwrócic uwagę na art. 28 Kodeksu spółek handlowych „Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia”., które świadczy również o odrębnej podmiotowości prawnej spółki od wspólnika.

Dalej w zgodzie z Art. 62. § 1. „W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika może uzyskać zajęcie tylko tych praw służących wspólnikowi z tytułu udziału w spółce, którymi wspólnikowi wolno rozporządzać.”
oraz § 2 „Jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy przeprowadzono bezskutecznie egzekucję z ruchomości wspólnika, wówczas jego wierzyciel, który na podstawie tytułu egzekucyjnego uzyskał zajęcie roszczeń służących wspólnikowi w przypadku jego wystąpienia lub rozwiązania spółki, może wypowiedzieć umowę spółki na sześć miesięcy przed końcem roku obrotowego, nawet gdy umowa spółki była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może skorzystać z terminu umownego.”

Podstawowe prawa każdego wspólnika w spółce jawnej to:

  • żądanie podziału i wypłaty całości zysku z końcem każdego roku obrotowego;
  • żądanie do corocznego wypłacenia odsetek w wysokości 5% od swojego udziału kapitałowego – również w przypadku poniesienia straty przez spółkę;
  • wystąpienie ze spółki i uzyskanie odpowiedniego świadczenia.

Natomiast wspólnik spółki jawnej nie posiada prawa do rozporządzania swoimi udziałami w majątku spółki dotyczy to również konta bankowego spółki. Wspólnik jakiekolwiek roszczenie do gotówki znajdującej się na koncie bankowym spółki może mieć dopiero w chwili dokonania podziału zysku przez wspólników.
W zgodzie z powyższym wierzyciel może w drodze egzekucji komorniczej zająć Pana prawa wynikające z bycia wspólnikiem spółki jawnej na wypadek Pana wystąpienia ze spółki bądź też jej rozwiązania. Ponadto wierzyciel może również po półrocznej nieskutecznej egzekucji z Pana ruchomości, wypowiedzieć umowę spółki w Pana imieniu i dopiero wtedy otrzymać świadczenia, które przypadłyby Panu od spółki.
Wobec powyższego, jak nietrudno zauważyć działanie komornika w tym wypadku jest bezpodstawne i bezprawne, wobec tego należy niezwłocznie wystapić do komornika na piśmie o cofnięcie zajęcia konta bankowego spółki oraz podając przedstawione art. prawne poinformować go o tym iż naraża spółke jawną na szkodę finansową, a jego działanie jest bezprawne. Należy również skierować do banku pismo aby bank poinformował komornika, że konto nie należy do Pana jako osoby fizycznej, a do spółki jawnej w której jest Pan tylko jednym ze wspólników w związku z czym nie jest prawnie dozwolone prowadzenie egzekucji z tego konta w celu zaspokojenia Pana prywatnego zobowiązania.

Dodatkowo warto wnieść również skargę na czynności komornika do właściwego Sądu Rejonowego (co więcej, może się to okazać konieczne jeżeli pisemne upomnienie komornika nie przyniesie pożądanego rezultatu w postaci zwoleniania spod zajęcia konta bankowego spółki) wraz z przedstawieniem zaistniałej sytuacji. W tym wypadku proszę koniecznie pamiętać o terminie na wniesienie skargi, który wynosi 7 dni licząc od dnia w którym doszło do zajęcia konta bankowego spółki w zgodzie z Art. 767 § 4. „Skargę wnosi się do sądu w terminie tygodniowym od dnia czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona, w innych wypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynności komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia – od dnia, w którym czynność powinna być dokonana. Odpis skargi sąd przesyła komornikowi, który w terminie trzech dni na piśmie sporządza uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności lub przyczyn jej zaniechania oraz przekazuje je wraz z aktami sprawy do sądu, do którego skargę wniesiono, chyba że skargę w całości uwzględnia, o czym zawiadamia sąd i skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy.”